Polanka Wielka leży na północnym skraju wysoczyzny osieckiej, która zajmuje obszar pomiędzy dolinami rzek: Soły, Skawy i Wisły. Północną granice stanowi linia progu Grojec, Polanka Wielka, Piotrowice; południową szosa Kęty – Andrychów, gdzie zaczyna się Pogórze Karpackie.
W Polance na głębokości ok. 300 m w skałach karbońskich występują dość bogate pokłady węgla kamiennego. Skały karbońskie pokryte są iłami morza mioceńskiego, a te z kolei osadami lodowcowymi i rzeczno – lodowcowymi. Dolne partie tych osadów budują głównie utwory morenowe. Górne partie wysoczyzny to osady eoliczne z okresu ostatniego zlodowacenia, reprezentowane przez pyły i gliny lessowe. Falistą rzeźbę terenu ukształtowała erozyjna działalność miejscowych strumieni i potoków, w wyniku której powstały głębokie rynny i obniżenia wycięte w pokładach lessowych. Najwyższy punkt Polanki Wielkiej leży 285 m n.p.m. w rejonie zbiorników wodnych, a najniższy 245 m n.p.m. przy granicy z Przeciszowem. Różnica wzniesień dochodzi do 40m.
Z okolicznych zalesionych pagórków wypływają strumienie i potoki (dopływy Stronnika), które zasilają w wodę stawy hodowlane, występujące w lokalnych nieckach i obniżeniach terenu. Powierzchnie gminy tworzą głównie pola uprawne i łąki. Dominuje kompleks pszenny, dobry, klasy IIIa, IIIb i IVa. Lasy mieszane z przewagą dębu, brzozy, modrzewia i sosny pokrywają okoliczne pagórki i stanowią ok. 10 % powierzchni gminy. Zwarte zabudowania – domki jednorodzinne i wille ciągną się pasem wzdłuż doliny potoku oraz drogi wojewódzkiej, czyli ul. Długiej.
Etymologia – pochodzenie nazwy
Polanka Wielka posiada nazwę dwuczłonową, która na przestrzeni wieków uległa pewnym zmianom. Pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 1335 roku, kiedy to występuje pod nazwą „Polenka”. Było to zdrobnienie od wyrazu „polana” i oznaczało niewielką łąkę wśród lasów. W dawnych czasach tereny Ziemi Oświęcimskiej pokryte były puszcza z rzadka tylko występującymi polanami. Na obszarze jednej z takich polan, w miejscu gdzie dzisiaj leży Polanka Dolna powstała osada, która dała początek dzisiejszej Polance Wielkiej. Osadę tę tworzyło kilka luźno rozplanowanych domostw. Nazw miejscowości o rdzeniu „polana” jest w Małopolsce, a zwłaszcza w Beskidach więcej. Najczęściej miejscowości te są położone, podobnie jak Polanka Wielka, w bezleśnym obniżeniu terenu z centrum osadniczym nad potokiem i otoczone są zalesionymi wzniesieniami i pagórkami.
W 1396 roku po raz pierwszy pojawiają się nazwy Polanka Antiqua i Polanka Nova, czyli Polanka Stara i Polanka Nowa. Zmiany te należy wiązać z powtórną lokacja Polanki na prawie niemieckim, jakiej dokonał książę oświęcimski Jan III z końcem XIV wieku oraz wynikającym z tej lokacji nowym rozplanowaniem wsi. Powstała wtedy Polanka Nowa, Czyli Górna obok lokowanej wcześniej Polanki Starej, czyli Dolnej. Nazwy powyższe funkcjonują do ok. 1457 roku tj. do momentu sprzedaży Księstwa Oświęcimskiego królowi Kazimierzowi Jagielończykowi.
W następnym okresie występuje nazwa: Polanki (1563), Polancky (1592), co oznaczało liczbę mnogą wyrazu „Polanka” i było zapewne związane z używaniem jednej nazwy „Polanki” dla określenia dwóch powstałych w różnych okresach osad: Polanki Starej i Nowej. W XVIII wieku wymieniona jest „Polanka” lub „Polanka Cieńska”, zapewne od ówczesnych właścicieli Cieńskich.
Dzisiejsza nazwa „Polanka Wielka” powstała na przełomie XIX i XX wieku, być może w związku z kolejna reformą administracyjna przeprowadzoną przez rząd Austrii. Wówczas właścicielami wsi byli Wysoccy.
Herb Polanki Wielkiej
